آموزش زبان کردی (قسمت دوازدهم)
شیوه‌ی نوشتن کلمه‌های مرکبنظریات مختلفی در رابطه با نحوه‌ی نوشتن کلمات مرکب در زبان کوردی وجود دارد ولی مهم‌تر از همه، دو نظریه‌ی بزرگ می‌باشند بدین شرح:
الف) قسمت‌های یک کلمه‌ی مرکب چه معنی مستقلی داشته‌باشند چه به تنهایی بدون معنی باشند، به صورت جداگانه نوشته شوند. دلیل اصلی این نظریه سهولت بیشتر در شناسایی ریشه‌‌ی هر کلمه می‌باشد.
ب) قسمت‌های یک کلمه‌ی مرکب بدون در نظر گرفتن اینکه آیا معنی مستقلی دارند یا نه، سرهم نوشته شوند. دلیل این نظریه اهمیت دادن به کلمات مستقلی است که از ترکیب کلمات دیگر با معنای جدید به وجود می‌آیند.
بدیهی است مجال بحث و بررسی در مورد جزئیات این دو نظریه در این مقوله وجود ندارد لذا به صورت کاملاً اختصاری این موضوع را ادامه می‌دهیم. لیکن ابتدا لازم است با کلمات مستقل و ناقص آشنا شویم:
الف) کلمه‌ی مستقل: کلمه‌ای است که خود به تنهایی و بدون کمک کلمه‌ای دیگر معنی کامل و مختص به خود داشته باشد. این کلمات در واقع یکی از انواع اسم، ضمیر، فعل، صفت، قید، مصدر یا شماره می‌باشند. مانند: دار ، ئێمه ، خانوو ، سێبه‌ر
ب) کلمه‌ی ناقص: کلمه‌ای است که به تنهایی معنی کاملی ندارد و به کمک کلمات دیگر در جمله ادا می‌شود. از انواع آن می‌توان به حروف اضافه، حروف عطف، ادوات الحاقی، حروف ندا و نشانه اشاره نمود. مانند: له ، و ، ین ، ئه‌ی
حال در یک اصل کلی می‌پذیریم که بهتر است که در ترکیب کلمات، اگر معنی جدید ایجاد شود، آن‌ها سرهم نوشته شوند. مانند:
کار + خانه = کارخانه
خه‌م + ین = خه‌مین
ئایش + یلێ = ئایشیلێ
باخ + ه‌وان = باخه‌وان
البته در بعضی جاها ممکن است جهت سهولت خواندن یک حرف در بین دو کلمه حذف گردد مانند:
ده‌ست + کرد = ده‌سکرد
ده‌ست + پێک = ده‌سپێک
در ضمن برای سرهم یا جدا نویسی کلمات باید موارد زیر را مد نظر قرار داد:
1. غیر از فعل‌های مرکب، همه‌ی فعل‌های دیگر به صورت جدا نوشته شوند. مانند:
کاوه له مامه‌ندی دا، یعنی کاوه مامند را زد.
خانووه‌که‌م فرۆشت، یعنی خانه‌ام را فروختم.
2. کلمات مرکبی که از دو جزء مستقل معنی‌دار به وجود می‌آیند و پس از ترکیب معنی تازه‌ای به خود می‌گیرند، سرهم نوشته می‌شوند. مانند:
خۆ + شاردنه‌وه = خۆشاردنه‌وه
چاو + پێ + که‌وتن = چاوپێکه‌وتن
3. ادوات الحاقی به صورت‌های پیشوند، میاندوند و پسوند به کلمه می‌چسبند. مانند:
4. صفت تفضیلی به اسم می‌چسبد. مانند:
توجه: اگر «تر» به معنی «دیگر» باشد، جداگانه ولی نزدیک کلمه‌ی ماقبل خود نوشته می‌شود. مانند:
5. در مورد حرف عطف «و» اگر باعث ارتباط بین کلمات یا عبارات شود به کلمه‌ی ماقبل خود نمی‌چسبد. مانند:
ولی اگر «و» طوری در بین دو کلمه قرارگیرد که کلمه‌ی مرکب نو با معنی جدیدی ایجاد شود، دو کلمه و «و» بین آن‌ها سرهم نوشته می‌شوند. مانند:
6. حرف «ی» اضافه همواره به کلمه‌ی ماقبل خود می‌چسبد، مگر آنکه کلمه‌ی اصلی خود، به «یی» منتهی شده‌باشد که در این صورت برای رعایت زیبایی نوشتار، «ی» اضافه، جداگانه و درکنار کلمه‌ی ماقبل خود نوشته می‌شود. مانند:
